[Dit artikel verscheen ook in het Reformatorisch Dagblad van 1 mei 2017]

Net als toen ik me aanmeldde als CDA-lid, ben ik vandaag nog even enthousiast over de vier christendemocratische pijlers – rentmeesterschap, solidariteit, publieke gerechtigheid en gespreide verantwoordelijkheid. Rentmeesterschap en solidariteit lijken alleen steeds verder weg te zakken sinds Sybrand Buma de partij leidt, met als dieptepunt de campagne voor de Tweede Kamerverkiezingen van 2017. Hier bespreek ik mogelijke oorzaken en gevolgen van deze ontwikkeling en pleit ik voor meer evenwicht.

Zetelwinst, ten koste van wat?

In verkiezingstijd worden de standpunten wel eens wat scherper neergezet om verschillen met andere partijen aan te geven. Zo profileerde het CDA zich onder Buma in de afgelopen verkiezingstijd vooral als een conservatieve, rechtse partij: een aantrekkelijk alternatief voor de groter wordende groep ontevreden rechtse kiezers die de PVV een stapje te ver vond [1]. Hoewel deze ‘strategie’ het CDA qua zetelwinst geen windeieren heeft gelegd, is de opkomst van dit onevenwichtige rechtsere geluid binnen het CDA een zorgwekkende ontwikkeling. Rentmeesterschap en solidariteit zijn zover naar de achtergrond gedrukt dat het moeilijk is om het christendemocratische gedachtegoed te herkennen in het CDA geluid van de afgelopen campagne.

Hoe peilers pijlers verdringen

Naast de ‘strategische’ verrechtsing van de uitspraken in campagnetijd is er ook een ander, wellicht gevaarlijker, mechanisme verantwoordelijk voor het ondersneeuwen van solidariteit en rentmeesterschap. Het ‘operationaliseren’ van deze pijlers kost namelijk op korte termijn geld (denk bijvoorbeeld aan vleestaks of verpakkingsbelasting) en leidt pas op lange termijn tot resultaten (zoals bijvoorbeeld een lagere CO2 uitstoot) [2]. Met de opiniepeilers die in verkiezingstijd elke week weer met een nieuwe peiling in de nekken van de politiek leiders hijgen, zijn maatregelen die de kiezer direct in de portemonnee raken impopulair. Buma ging zelfs zover dat hij het programma van Groenlinks (dat wél solidariteit en rentmeesterschap uitdraagt) bekritiseerde omdat het ‘onbetaalbaar’ zou zijn en een ‘nachtmerrie voor Nederland’ [3].

Selffulfilling prophecy

Het is niet voor het eerst in de CDA geschiedenis dat sterke accentverschillen ertoe leiden dat groepen kiezers zich niet of minder herkennen in het CDA geluid. Zo werd in een evaluatierapport van het CDJA uit 2010 kritisch gereflecteerd op het landelijk optreden van het CDA in de voorafgaande jaren: “Het heeft het CDA de afgelopen tijd ontbroken aan evenwicht in de waarden die zij uitdraagt. Ten eerste heeft het CDA veel te veel nadruk gelegd op het koude, economische verhaal […] Bovendien gingen de campagnes er ten onrechte vanuit dat mensen slechts stemmen op basis van economische motieven, oftewel ‘de portemonnee’.” [4]

Juist de aanname dat mensen stemmen ‘met hun portemonnee’ ondergraaft het idee van solidariteit. Als politici er in hun campagne al vanuit gaan dat de kiezers niet solidair zijn en alleen met hun portemonnee stemmen, kan dit leiden tot een selffulfilling prophecy. Kiezers horen dan alleen de economische voordelen die een stem op een partij zou kunnen hebben voor hen en maken dan op basis daarvan een keuze. Het spreekt voor zich dat dit de solidariteit in een samenleving verder uitholt en rentmeesterschap nóg verder naar de achtergrond verplaatst: de economische ‘kosten’ van dergelijke pijlers zijn namelijk veel tastbaarder dan de lange termijn opbrengsten die maatregelen met zich meebrengen.

Hoop

Een herwaardering van rentmeesterschap en solidariteit horen mijns inziens bij de taken die het CDA zichzelf ten doel zou moeten stellen om de geloofwaardigheid als christendemocratische partij te herstellen. Het is mijn hoop dat onder anderen de nieuwe geïnspireerde Tweede Kamerleden deze taak op zich nemen en het is de verantwoordelijkheid van kiezers om politici niet alleen op korte termijn kosten te beoordelen, maar ook op lange termijn visie en ideologie. Juist rentmeesterschap en solidariteit zijn onmisbaar in geïnspireerde christendemocratische politiek en zijn deel van ‘een land dat we door willen geven’.

Eindnoten
  • [1] Zie ook de recente bijdrage ‘Hoe christendemocratisch is nationalisme?’
  • [2] Zie ook de recente bijdrage ‘Neem rentmeesterschap serieus en praat over vlees’
  • [3] Zie het social media offensief van Buma’s CDA tegen het Groenlinks van Jesse Klaver hier: https://pbs.twimg.com/media/C5MS8nhWQAE7nFz.jpg
  • [4]Paul Schenderling (redactie), 2010, “De toekomst van de christen-democratie in Nederland”, pp. 72, 73