Wij CDA’ers zijn een hardleers volk. Wij zijn één van de weinige politieke partijen in dit land met een al jaren gerijpt politiek fundament, maar de werkelijke toewijding daaraan gaan we uit de weg. Lees de evaluatierapporten van verkiezingen erop na, kijk hoe we om gaan met Zij aan zij.

Integriteit en fundament
Dat dit gevaarlijk is, blijkt uit het rapport opgesteld door de ‘Adviescommissie integriteit CDA Limburg’, een commissie onder leiding van Herman Kaiser. Het rapport heet ‘Integriteit door identiteit. Doen waar je voor staat.’ Citaat “Integriteit heeft te maken met geloofwaardigheid en waarachtigheid. Een integer politicus laat in zijn of haar handelen zien voor welke waarden zijn of haar partij opkomt. Gerechtigheid, solidariteit, gespreide verantwoordelijkheid en rentmeesterschap bepalen de context van de waarden waarbinnen een CDA’er handelt. Als binnen deze context denken, praten en doen de scherpte en onderlinge samenhang verdwijnen, is het nodig om aan de bel te trekken.”

Integriteit heeft te maken met geloofwaardigheid en waarachtigheid.

Antwoordfilosofie
Wij christendemocraten hebben een fantastisch fundament, altijd al gehad. Het helpt om koers te houden. Ons fundament is verwoord in het program van uitgangspunten, dat dateert uit 1993. De wereld om ons heen is sindsdien fundamenteel veranderd, ons program van uitgangspunten niet.

Eén van de kernen van dat program is de antwoord-filosofie. “In antwoord op de oproep van de Bijbel krijgt de politieke overtuiging van het CDA gestalte.” Het samenbindende element in de partij is niet het evangelie zelf, maar het politieke antwoord dat we op de mat leggen als antwoord op de oproep van dat evangelie. En met evangelie bedoel ik: het voorbeeldige leven van Jezus.

Het gaat er dus niet om dat CDA-leden of -politici zélf gelovige of belijdende mensen zijn of dat over levensbeschouwelijke vragen binnen het partijverband overeenstemming bestaat: we zijn geen kerk, we zijn een volkspartij. Het gaat om het praktische, politieke handelen dat een antwoord op dat evangelie moet zijn en waar CDA’ers – of je nou gelovig bent of niet – zich in kunnen herkennen.

We zijn geen kerk, we zijn een volkspartij.

In lijn met de antwoord-filosofie introduceert het program van uitgangspunten 4 kernbegrippen: publieke gerechtigheid, gespreide verantwoordelijkheid, solidariteit en rentmeesterschap. Stootkussens tussen enerzijds de heiligheid van de bijbel en het evangelie en anderzijds het vuile handen maken in de politiek. Die vier uitgangspunten horen bij elkaar, kunnen niet los ‘verkocht’ worden. Je hoort ze in CDA-verband vaak vallen, die kernbegrippen. En daar zit een gevaar in. Ze klinken mij te vaak in de oren als bezweringsformules, zonder dat we werkelijk de discussie met elkaar aan gaan wat ze betekenen.

Blijven toetsen van standpunten
In ons program van uitgangspunten staat ook de zin “De voortdurende toetsing aan de Bijbel is het kenmerk van de politieke overtuiging.” En dan hebben we het over de toetsing van politieke standpunten. Laten we eerlijk zijn, dat doen we bijna niet in onze partij. Dat is juist de discussie die een partij levendig kan maken, waar leden dolgraag bij betrokken zouden zijn. En misschien wel noodzakelijker dan in het verleden, toen zowel gekozen politici als het kiezersvolk zelf nog veel meer leefden met de Bijbel op schoot.

Dwars door de 4 kernbegrippen heen loopt ons mensbeeld. Wij zijn als mensen geschapen naar het beeld van God. Niet de mensheid als geheel, maar ieder individueel mens. Dat betekent dat we allemaal gelijkwaardig zijn. Gelijkwaardig als mens. Daarom heeft iedereen evenveel recht om recht gedaan te worden. Menselijke waardigheid hangt nauw samen met gerechtigheid, met vrijheid, het niet onderworpen zijn aan iets of iemand anders. Aan de mogelijkheid om zelf keuzes van goed en fout te maken.

De kernbegrippen klinken mij te vaak in de oren als bezweringsformules, zonder dat we werkelijk de discussie met elkaar aan gaan wat ze betekenen.

Dat mensbeeld – dat Bijbelse concept van menselijke waardigheid – helpt ons verder in een tijd waarin geestelijke leegte, eenzaamheid, een steeds machtiger overheid, steeds meer afhankelijkheid van tech en techbedrijven een aanval zijn op hoe de mens door God bedoeld is. En het voordeel van die benadering is dat we een veel scherper beeld krijgen van de groepen waar wij voor moeten staan, als christendemocraten.

Bredere blik
We moeten ons christendemocratische fundament reviseren. Laten we een voorbeeld nemen aan de Vrije Universiteit, die universiteit van Kuyper, die het aangedurfd heeft om die protestantse C in handen te nemen, ter discussie te stellen. De VU doet geen afstand van haar christelijke oorsprong maar stelt vooral rechtvaardigheid, medemenselijkheid en verantwoordelijkheid voor elkaar en voor de wereld centraal. Levensbeschouwing en zingeving blijven een zeer belangrijke rol spelen, maar wel met een bredere blik, daarmee veel opener voor mensen die zichzelf niet of niet meer als christelijk definiëren.

Laten we pal staan voor de C. Niet wegmoffelen maar oppoetsen, bij de tijd brengen. Want, om af te sluiten in de trend van Willem Aantjes: de wereld schreeuwt om politici die de menselijke waardigheid centraal stellen, de wereld schreeuwt om werkelijk christendemocratische politiek.

Chris van Dam was Kamerlid voor het CDA en woordvoerder Justitie. Dit is een ingekorte versie van de CDJA Hannie van Leeuwen-lezing 2021. De volledige versie is hier terug te lezen.