Het voorstel om het Wilhelmus weer meer aandacht te geven op scholen leidde in de campagne tot hilariteit. Nu het in het regeerakkoord staat leidt het beleidsvoornemen tot hoon en spot – die met name op het CDA terugslaat. Nu is het goed dat dit beleidsvoornemen van het kabinet, net zoals andere beleidsvoornemens, bekritiseerd wordt in de pers, het parlement en onder de kiezers. Zelf heb ik ook op deze pagina’s al eens geschreven over de overdreven nationalistische inzet van het CDA in de campagne.
Zelfhaat?
Het is wel opvallend dat ik in de commentaren (van politici, van gewone burgers, van columnisten, van bestuurders) niemand, maar dan ook bijna niemand, zie die het voorstel verdedigt. Het meest gunstig is nog een neutrale houding van ‘we zien wel hoe het in de praktijk uitpakt’, maar anderen reageren heftig met opgestoken middelvingers en braakneigingen als ze gevraagd wordt om een reactie. Betekent dit dat het toch een slecht voorstel is? In de zo felle en algemene afwijzing lijkt me ook een aspect van zelfhaat te zitten. Alsof we niet durven te zeggen wie we zijn.
Wilhelmus aan de keukentafel
Ook bij ons aan tafel, met twee tienerdochters, werd het voorstel het Wilhelmus op scholen meer te behandelen, besmuikt besproken. Totdat ik de vraag stelde, of ze een voorstel hadden hoe we de gezamenlijke identiteit van alle inwoners van Nederland dan wel kunnen uitdrukken. Toen bleef het stil, tenminste, er werd wel wat gezegd maar een duidelijk antwoord kwam niet. Net zoals de meeste critici van het beleidsvoorstel ook geen alternatief hebben. We klagen in Nederland dat er geen saamhorigheid meer is, dat we elkaar niet meer helpen, dat iedereen zijn eigen ‘ding’ doet, dat migranten niet integreren. Grote Symbolen zijn er om uit te drukken wat een groep, een samenleving, een volk, verbindt, wat ze eigen maakt in de wereld der volkeren, wat ze verbindt met andere groepen. Ze zijn dus heel belangrijk voor de samenhang van mensen. In de tijd van de nationale staten is dat het volkslied, een vlag, een koningshuis, gebeurtenissen uit de geschiedenis, publieke rituelen, belangrijke plaatsen, een religie. Ik zeg niet dat deze symbolen ook in de toekomst van belang zullen zijn, maar de vraag is wat dan wel nu het Nederlands elftal die functie ook niet meer vervult?
Er is nog een tweede reden om serieus te werken aan het onderhouden van Grote Symbolen. Symbolen weerspiegelen namelijk ook waarden, het zijn samengebalde, in tekens gevormde waarden waar ieder persoon en elke subcultuur op een eigen manier zich mee kan verbinden – en zo met het geheel verbonden zijn. Dat betekent dus ook dat het plekken zijn waar verschillende groepen bij elkaar kunnen komen en elkaar kunnen aanspreken; symbolen hebben zo ook een democratische functie. Concreet kun je via een vlag of een volkslied volksvertegenwoordigers aanspreken omdat je deel uitmaakt van dezelfde symbolische werkelijkheid. Andersom kunnen volksvertegenwoordigers ook hun kiezers aanspreken op het deel uitmaken van diezelfde symbolische werkelijkheid. Als dit soort symbolen er niet meer zijn, dan is er een moeilijk te herstellen breuk in de samenleving: jouw staat is niet mijn staat!
Een voorbeeld is de Russische Revolutie van 100 jaar geleden, waar met de politieke structuur ook de symbolische structuur van de samenleving vervangen werd. Ken de tekst. Je hoeft er geen ringtone van te makenToen mijn vrouw het Nederlands staatsburgerschap verkreeg, samen met 50 anderen, was ik de enige die het Wilhelmus mee zong ter afsluiting. Dat vond ik raar en blijf ik raar vinden. We hoeven het niet elke dag te zingen op school, maar bij dit soort gelegenheden moet men het toch paraat hebben. Aan de andere kant zat ik laatst in de trein naast een man die het Wilhelmus als ringtone had. Dat vind ik dan ook weer een beetje overdreven, maar het lijkt me duidelijk wat hij van de regeringsplannen op dit punt vindt.
Dr. Erik Sengers. Erik promoveerde in de sociale wetenschappen en theologie, Hij is werkzaam als docent-onderzoeker aan katholieke ambtsopleidingen. Actief op LinkedInTags:WilhelmusPlease reload