In volgorde van aankondiging vertrokken Wopke Hoekstra, Mark Rutte en Pieter Heerma binnen 24 uur het politieke toneel. Ongetwijfeld zullen anderen snel volgen, maar dit was wel een unieke reeks opeenvolgende momenten van afscheid. Het is niet oppervlakkig, zoals sommige het meenden te moeten zien, maar een simpele kwestie van beschaving om op zo’n moment heel veel dank uit te spreken voor de verdiensten die ze allemaal voor de publieke zaak hebben en hebben gehad.
Het was wel jammer voor het artikel dat ik al zo’n beetje geschreven had over de keuze van Wopke Hoekstra als lijsttrekker.
Keuze
Die keuze is nu eenvoudiger, maar kent haar eigen gevaren. De pijn van de lijsttrekkersverkiezingen van 2020-21 is nog te vers om dat opnieuw te doen, dus veel zal nu afhangen van de voordracht die een commissie gaat maken. Zelf ben ik het van harte eens met de uitspraak van de vertrekkende reus Pieter Heerma: “Het is nu tijd voor een nieuwe generatie”. Gelukkig is er genoeg keuze en genoeg diversiteit in de keuze. Laten we daarbij ook dit leren van de afgelopen periode: Wopke Hoekstra voelde zich teveel bestuurder en te weinig politicus. Toch voelde hij zich gedwongen tot de keuze voor politicus. Dat werkte dus niet. De personen moeten een eigen keuze kunnen maken, samen met hun partners en gezin.
Dramadriehoek
Dit artikel is geweid aan de keuze voor personen in de dramadriehoek van de politiek; die van ‘programma-positie-persoon’. Die keuze blijft belangrijk, ook omdat we al veel te vaak hebben gezien dat de selectie van kandidaten van de lijst door voorgaande besturen vaker wel dan niet is misgegaan. Zeker de laatste keer was een drama, waardoor uitstekende parlementariërs als Chris van Dam sneuvelden en velen met bitterheid op het proces op terugkijken. Dat moet en kan nu anders.
Laten we ook niet opnieuw gaan jagen naar de figuren die geacht worden de meeste voorkeursstemmen op te leveren.
Dat betekent allereerst afscheid nemen van de gedachte dat de top van de lijst wordt bepaald door een evenredige verdeling tussen de provincies. Laten we ook niet opnieuw gaan jagen naar de figuren die geacht worden de meeste voorkeursstemmen op te leveren en daarvoor lijsten op te breken. Daar wordt doorheen geprikt. Terecht. We hebben ons vooral te richten op de bovenste, zeg, tien plaatsen en dat zijn er, gelet op de peilingen, zo weinig dat er geen ruimte is voor het gebruikelijke lobbyen voor de eigen kandidaten.
Ego’s vs. team
Er staat gelukkig iets moois tegenover. Pieter Heerma verwees daar al naar. Anders dan in de vorige periode, toen de fractie teveel ego’s en backbenchers zonder strakke opdracht kende, zit er in de huidige fractie nu een jonge ploeg die optrekt als een team. Die elk ook hun eigen thema hebben, hun eigen door het WI ondersteund verhaal hebben, en daaromheen netwerken van mensen die van de hoed en de rand hebben gehoord. In een tijd dat de media al snel hun aandacht voor het CDA verliezen, zijn zij de verbindende schakels naar de achterban. Er wordt geklaagd dat onze fractie vol grijze muizen zou zijn. Daar ben ik het niet mee eens, al was het maar omdat we zien hoe hoog ze binnen de Kamer door hun collega’s worden gewaardeerd. Op de traditionele manier komen onze mensen misschien niet genoeg door, maar langs andere wegen halen ze er alles uit. Voor deze keer zeg ik dus: neem de fractie als uitgangspunt voor de top van de lijst.
Staat jong zijn gelijk aan nieuw kunnen denken, of halen we een nieuwe conservatieve generatie binnen?
Klassieke lijst
Achter de groep die deel uitmaakt van dit fijnmazige netwerk van persoon-programma-netwerk verbindingen – echt een kracht van ons – is meer ruimte voor een klassieke lijst. Maar wat is klassiek? Vanzelfsprekend is regioverdeling dat, belangrijker dan ooit in deze tijd van ‘Heel Nederland’, maar er is reden om sceptisch over het electorale effect ervan te zijn. De vraag zal steeds moeten zijn: wat brengt de kandidaat nog meer mee? Wat is diens authentieke verhaal, wat is de bijdrage aan de zo gewenste diversiteit. Staat jong zijn gelijk aan nieuw kunnen denken, of halen we een nieuwe conservatieve generatie binnen?
Kansen
Weet de lezer welk profiel de minste kans geeft om gekozen te worden? Die met het profiel van de gemiddelde CDA-kiezer: boven de 65 en alleen nog goed om te kiezen, niet om gekozen te worden. Het gemiddelde Kamerlid is zeker twintig jaar jonger en die gemiddelde leeftijd daalt per verkiezing. Ja, het is tijd voor een nieuwe generatie. Laten we echter niet te snel toegeven aan de eeuwige behoefte aan verjonging enkel omdat de huidige generatie zou hebben ‘gefaald’. Laten we wijzer zijn. De vorige generatie heeft haar beste krachten gegeven. Het zijn de omstandigheden die nu anders zijn. Laten we naast de lijst voor de top vooral op zoek gaan naar authentieke mensen met een krachtig verhaal en een bereidheid om dat als onderdeel van een team te realiseren. Om de kansen van nu te grijpen, want die zijn er.
Peter Noordhoek is voorzitter van de redactie van Christendemocraat.nl. Dit is een artikel uit een serie van drie over de gevolgen voor positie, programma en personen na de val van het kabinet Rutte IV.