Een objectieve buitenstaander zou het als een fascinerend schouwspel kunnen zien: een land waarvan de twee grootste politieke partijen zich liberaal noemen, zoekt als oplossing voor haar maatschappelijke problemen het heil vooral in een sterkere overheid. “Wij zijn in de kern natuurlijk een land dat diep socialistisch is”, zo sprak de liberaal Rutte.

Verwarring
De burgers van dit land, die grotendeels liberaal gestemd hebben, zijn in verwarring. We leven in dit ‘gave’ landje, maar toch… Toch kunnen onze jongeren geen woning krijgen. Duizenden burgers kunnen slachtoffer worden van de overheid in de vorm van een toeslagenaffaire. Het is ‘knokken’ voor een plekje op het Malieveld tussen boeren en coronaontkenners. De kwaliteit van het onderwijs wordt er niet beter op. Wat is onze bijdrage om de temperatuurstijging onder de 1.5 graden te houden? Wat is de plek van Nederland op het geopolitieke speelveld met een opkomend China?

Samenleving buitenspel
De liberale en autonome VVD- en D66-stemmer merkt dat de grote maatschappelijke vraagstukken niet op een liberale en autonome manier oplosbaar zijn. En dus wordt er smachtend naar de overheid gekeken. Een grote, sterke, krachtige overheid die vooral ook ‘slimme’ oplossingen bedenkt (wie kan tegen ‘slim’ zijn?).

De samenleving staat zo goed als buitenspel. En dat is jammer. Pijnlijk ook, omdat de grote maatschappelijke vraagstukken zich niet laten oplossen door een grote, sterke, krachtige overheid. Deze grote vraagstukken raken het wel en wee van mensen in onze samenleving. Mensen die, gestimuleerd en geprikkeld door overheid en politiek, met elkaar in gesprek zouden moeten over de dilemma’s en te maken afwegingen in onze samenleving.

Het is ‘knokken’ voor een plekje op het Malieveld tussen boeren en coronaontkenners.

280 tekens
Er is wel een probleem: dat gesprek, die dialoog, zijn we met elkaar een beetje verleerd. De afgelopen decennia heeft de gemiddelde Nederlander als het gaat om het maatschappelijk debat ofwel de luiken gesloten of is op Twitter beland: in 280 tekens van de zijlijn commentaar leveren op ‘wat ze in Den Haag nu weer hebben bedacht’. Je zou de gewenste dialoog als onderdeel kunnen beschouwen van ‘het nieuwe sociale contract’ van Pieter Omtzigt, alleen wordt het in zijn boek nauwelijks uitgewerkt. Een nieuwe ‘bestuurscultuur’ vraagt erom aangevuld te worden met een nieuwe ‘dialoogcultuur’.

Wat zien we nu? Daar waar maatschappelijke vraagstukken worden geagendeerd, schieten we gelijk naar de ‘oplossingen’. Die vervolgens worden afgeschoten in de talkshows of op Twitter. Maar grote maatschappelijke vraagstukken vragen om dialoog, om een gesprek over onderliggende waarden die vervolgens tot afwegingen moeten leiden. Waarbij keuzes gemaakt moeten worden die vrijwel altijd ook vervelende gevolgen hebben.

Dat gesprek, die dialoog, zijn we met elkaar een beetje verleerd.

Denk aan de woningnood: wat vinden wij van de toenemende welvaartskloof tussen huiseigenaren en huurders? Zijn wij bereid om natuur op te offeren voor woningbouw, is het maatschappelijk aanvaardbaar als oudere mensen blijven wonen in grote huizen waar ook gezinnen graag in zouden trekken? Gaan we voor ‘snel en goedkoop en esthetisch minder fraai bouwen’ of gaan we voor ‘langzaam, duurder en mooi’? Dat zijn geen vragen die zich lenen voor 280 tekens, dat zijn ook geen vragen waar direct een oplossing voor is. Het zijn wel vragen waar we het met elkaar over moeten hebben in Nederland.

Maatschappelijk middenveld
Het gedachtegoed van het CDA biedt allerlei kansen om dergelijke dialogen aan te gaan. In ‘Zij aan Zij’ en het rapport ‘Van Zwol’ staan mooie oplossingsrichtingen en aanzetten voor dialoog. Het CDA zou deze discussies, met vier nog steeds ijzersterke uitgangspunten, moeten opstarten. De uitgangspunten geven richting, kunnen het debat stimuleren maar prikkelen ook anderen en andersdenkenden. Is het zaligmakend? Zeker niet. Maar de enige weg tegen polarisatie is dialoog. Her en der gebeurt het al, maar het kan met meer overtuiging. En nog dieper in de haarvaten van de samenleving. Hierin kan, nee moet, ook het maatschappelijk middenveld een cruciale rol spelen. Maar dan moet zij wel zichzelf opnieuw uitvinden.

Eelke Pol is CDA-lid, publiceerde artikelen en boeken over strategisch HR en is eigenaar van Eelke Pol Training & Advies