Oude politieke grootheden eren, dat durven wij in Nederland niet. Laat staan bij het CDA. In de Verenigde Staten krijgt iedere president wel een memorial of bibliotheek, maar in Amsterdam wacht men nog altijd op de eerste straat vernoemd naar Johan van Hulst. In dit tweede deel van de serie christendemocratische kopstukken zoomen we in op Hannie van Leeuwen (1926 – 2018), oud Eerste en Tweede Kamerlid voor het CDA.

Hannie van Leeuwenlezing
Om tóch oude politieke grootheden te eren, staan we bij het CDJA ieder jaar stil te staan bij een CDA-icoon. Met de Hannie van Leeuwenlezing dagen wij ieder jaar bekende en actieve CDA’ers uit om hun visie op hun politieke werk in het licht van Hannie te bezien. Immers, als iemand je terugdringt naar je principes en beginselen, is dat Hannie. Haar overtuigingen waren op een aantal rotsvaste beginselen gebaseerd. In haar in memoriam beschrijft PG Kroeger haar dan ook als “een vrouw van de oorsprong, de origine, de principiële kern der dingen.” Het radicale midden, zoals dat ooit bedoeld is. Als in radix, ‘geworteld’.

Hannie was het christelijk-sociale gezicht van het CDA.

Macht om te dienen
Hoe mooi is het dat het nieuwe verkiezingsprogramma begint met een quote van Hannie van Leeuwen: “Macht is om te dienen, niet om te heersen.” Voor Hannie een vanzelfsprekendheid. In een van de laatste terugblikken op haar leven, stelt zij dat zij altijd getracht heeft te leven voor een ander, voor haar een christelijke opdracht.

Een tweede oorsprong van die opdracht ligt in de oorlog. Haar dienstbare leiderschap was in zekere zin de uitwas van een schuldgevoel. Als verzetsheld in vertwijfeling achterblijvend: waarom heb ik dit overleefd, en mijn vrienden van de goede zaak niet? Met die vraag bleven mensen als Hannie of Johan van Hulst tot hun dood worstelen. Niet verzoend met de gedachte dat ook zij toch niet meer had kunnen doen in de oorlog.

Macht om te dienen is voor Hannie wellicht de meest normale opdracht van de wereld, maar met de volledige achtergrond van Hannie is het voor de mensen die het CDA-verkiezingsprogramma moeten uitdragen waarschijnlijk een enorme.

Macht om te dienen is voor Hannie wellicht de meest normale opdracht van de wereld.

Christelijk-Sociaal
Hannie was het christelijk-sociale gezicht van het CDA. Dat is iets anders dan een linkse CDA’er, merkte Esther de Lange in haar HvL-Lezing al op. Het gaat om onze eigen veronderstellingen over mens en maatschappij. De ‘derde weg’, tussen socialisme en kapitalisme, namelijk: de sociale markteconomie. “Na de oorlog wist ik: willen we dit voorkomen dan moeten we de welvaart eerlijk verdelen. Dat zie je als een rode draad in mijn carrière”, aldus Hannie. In lijn met Hannie trok oud-fractievoorzitter Bert de Vries in zijn boek Ontspoord kapitalisme een vergelijkbare conclusie. Wie populisme en fascisme wil bestrijden, moet het Rijnlands denken in de economie weer centraal stellen.

Straaljager Hannie
Tot slot had Van Leeuwen de bijnaam ‘Straaljager Hannie’. Door haar ervaring met de oorlog kreeg je bezuinigingen op defensie bij haar niet verkocht. Als woordvoeder voor defensiebeleid was zij een harde realist die pal stond voor serieuze investeringen en voor de strategie van het bondgenootschap in de NAVO. Stalin pleasen werkt niet. Poetin knuffelen evenmin.

Volgens Esther de Lange heeft Hannie in haar houding gelijk gekregen. De wereld om ons heen is onvoorspelbaar en verre van vreedzaam. “Na jaren van bezuinigingen op defensie (ook door CDA’ers) zien we bovendien door brandhaarden aan onze grenzen en terroristische aanslagen in onze steden dat onze veiligheid allerminst een vanzelfsprekendheid is.” In het licht van Hannie is voor Esther de Lange de veiligheid van onze burgers een kernthema in Europa.

Ik wil graag deze drie opdrachten aan de christendemocraten van vandaag meegeven: wees dienend in je leiderschap, herstel de derde weg in de economie en investeer meer in defensie.

Voor Ank Bijleveld was haar HvL-lezing ook een moment om aan de bel te trekken: “Door opvolgende kabinetten in de afgelopen decennia is bezuinigd op Defensie en hebben we geleefd op vredesdividend. We konden schuilen achter de militaire macht van de Verenigde Staten en och, het zou zo’n vaart niet lopen. Maar de vraag waarmee ik geconfronteerd werd toen ik aantrad is of die houding houdbaar is. Ik denk van niet.”

Voor Ank, Esther en het CDA heeft Hannie dus een enorme opdracht: Meer investeren in defensie in Nederland en in Europa. Want vrede en veiligheid zijn nooit vanzelfsprekend.

Opdracht
Het werk en de woorden van Hannie overziend, wil ik graag deze drie opdrachten aan de christendemocraten van vandaag meegeven: wees dienend in je leiderschap, herstel de derde weg in de economie en investeer meer in defensie.

Hielke Onnink is voorzitter van de CDA Jongeren (CDJA).