Het recente bericht dat de auto van Sybrand Buma – burgermeester van Leeuwarden – in brand was gestoken kwam hard aan, maar wie verder kijkt ziet een trend die al jaren voortduurt.

Vertegenwoordigers van de overheid (of van justitie) zijn steeds vaker persoonlijk doelwit van de toorn van burgers, dan wel van acties uit een steeds vrijmoediger wordend crimineel circuit. Agressieve figuren proberen de staat te ondermijnen en ambtenaren en hun families worden daar de dupe van.

Onderliggende ontwikkelingen
De vraag is waar zulke problemen vandaan komen. Het is bekend dat de politie op dit moment met personeelstekorten te maken heeft. ‘Zorg dat er meer blauw op straat komt’, lijkt dus een goed advies te zijn, maar het echte probleem zit dieper. Want laten we wél wezen, moeten we met zoiets nietsontziends als brandstichting in een woonwijk überhaupt rekening willen houden? (Het idee is op z’n zachtst gezegd bizar)

Wie de ontwikkelingen rond dit soort bedreigingen volgt stuit al snel op een stuk ironie, omdat het de VVD is geweest die tijdens dit verval van de openbare orde aan de macht was. De VVD profileerde zich altijd als een ‘law and order’ partij. Als een partij van de wet, en van veiligheid voor wie die verdient.

Interessante doelen voor een partij als de VVD om na te streven. Want is die partij niet ook voor individualisering? Voor een maatschappij van mensen die met niets hogers bezig zijn dan hun eigengewin? Je kunt stug weigeren om in de banden tussen mensen te investeren, om een edeler motto aan te houden dan ‘doe lekker je ding als je anderen maar met rust laat’. De vraag blijft echter hoe lang je daarmee door kunt gaan voordat je hele samenleving uit elkaar valt.

Verwildering
Niet lang meer, als een advocaat of journalist op straat kan worden doodgeschoten. Ja, we moeten dat soort zaken politiek maken, en niet afdoen met ‘dit is de manier waarop de maatschappelijke wind nu eenmaal staat’. Als alles draait om eigengewin voelen de verliezers zich niet gezien. Wie zich niet gezien voelt zal bruut zijn in de hoop toch nog iets te kunnen bereiken. Criminele bendes krijgen een overvloed aan stuurloze jongeren om te ronselen. Hun drugshandel draait als een tierelier (want deze maatschappij lijkt voor veel mensen onleefbaar te worden als ze zich niet drogeren) en sociale vangnetten krijgen grotere en grotere mazen.

“We moeten dat soort zaken politiek maken, en niet afdoen met ‘dit is de manier waarop de maatschappelijke wind nu eenmaal staat’.”

Wat kan de overheid dan doen? Wat ze tot nog toe heeft gedaan, harder worden, werkt in ieder geval níet. Een ander doel van de VVD was het vormen van een kleinere overheid die burgers zoveel mogelijk met rust laat, maar de realiteit heeft laten zien dat ze alleen maar strenger en invasiever moesten worden om hun andere neo-liberale ideeën uit te kunnen leven.

Privacy-rechten? Meh. Duizenden mensen die een klein foutje maakten en die het systeem vervolgens volledig vermorzeld heeft? Een zeer betreurenswaardig incident. In een land dat bestuurd wordt vanuit de overtuiging dat mensen alleen met elkaar omgaan om iets te krijgen kun je iedereen steeds moeilijker in het gareel houden. De realiteit wijst uit dat zulk bestuur alleen de wachttijd vult totdat je helemaal geen menselijke staat meer overhebt. Alleen nog een grote computer, die berekent of mensen dat wat ze krijgen wel op een eerlijke manier hebben gekregen. Een harteloze aanpak nadert, voor wie niet in de cijfertjes past…

“Een harteloze aanpak nadert, voor wie niet in de cijfertjes past…”

Agressie
Burgers voelen aan dat ze onder dit juk komen en – niet al te verbazend – worden simpelweg boos. Dit is de andere helft van onze trend, bedreigingen vanwege politieke onrust, maar we moeten overwegen dat de oorzaken en oplossingen voor beide soorten bedreigingen voor een groot deel overlappen. Bescheiden leiderschap, dat heeft dit land nodig. Niet bescheiden op de manier ‘als u zich netjes aan de wet houdt krijgt u geen problemen’, of ‘iedereen moet dit doen want het is voor hun eigen bestwil’; échte bescheidenheid. Bescheidenheid van de soort ‘wij kunnen u niets teruggeven, maar toch moeten we dit van u vragen’. Dát is hoe je mensen weer een doel geeft, hoe je ze aan elkaar bindt.

Dat is hoe je criminele bendes de wind uit de zeilen neemt en lokale bestuurders niet langer het mikpunt van frustraties maakt. Zo zorg je dat de enige reden voor burgermeesters om niet te kunnen slapen een vergadering is die te lang doorgaat en niet iets gestoords naast hun eigen huis.

Moos van Dorp is redacteur bij Christendemocraat.nl, student filosofie aan de Rijksuniversiteit in Groningen en schrijft zijn bachelorscriptie over taal-ethiek.