De Energierekening! Het was enkele weken geleden het middelpunt van debat. En toch, In het klimaat- en energiedebat gaat het bij mensen uiteindelijk niet echt om de (on)betaalbaarheid van de energietransitie. Het gaat om de onzekerheden die dit energietraject bij hen teweegbrengt; aangewakkerd door politici op de flanken. En nu ook door (vermeende) foute cijfertjes. De onzekerheid omtrent energie(rekening) is voor veel mensen de zoveelste gebeurtenis in één decennium die op hen afkomt. Het zoveelste dat impact heeft en dichtbij is. De energietransitie is een sociologisch vraagstuk.

Wanneer we naar de afgelopen tien jaar kijken dan hebben de meeste mensen enorm veel over zich heen gekregen. Feitelijk en voor het gevoel. Tien jaar geleden speelde de bankencrisis overal in de wereld. Ook in Nederland werden mensen onzeker. Onzeker of ze nog wel bij hun spaargeld konden komen dat op IJsland of bij een omvallende bank zat. Voor sommigen verdween het vertrouwen in banken definitief. Meteen daaropvolgend stortte de huizenmarkt in. Prijzen daalden snel, mensen die wilden verhuizen raakten hun huis niet kwijt en zaten met dubbele lasten. Deze onzekerheid over hun belangrijkste vermogensbestanddeel kwam hard aan. Huizen stonden onder water en moesten met verlies verkocht worden. De schuld bleef staan, terwijl ‘Den Haag’ de hypotheekrenteaftrek verder afbouwde. Het derde punt van onzekerheid, een gevolg van de financieel-economische crisis was de stagnerende werkgelegenheid. Banen verdwenen zowel onder de blue als de white collar medewerkers. Op de achtergrond kwam de discussie over robotisering op ons af, waardoor de mensen die nog wel een baan hadden meer onzeker werden. ‘Prima om robots te hebben voor dirty, dull & dangerous work, maar niet voor mijn baan’, was de gedachte.

De economie werd slechter, maar ondertussen worden mensen ook ouder. Dit plus een dalende rente betekende dat de pensioenfondsen minder premie kregen, langer pensioenen moesten betalen en beleggingen minder rendeerden. Deze vierde onzekerheid trof en treft mensen. Ondertussen, de vijfde onzekerheid, komen berichten binnen over stijgende ziektekostenpremies en duurdere medicijnen. Huisvesting en personeel voor de zorg zijn onvoldoende aanwezig om heel logische redenen: mensen worden ouder en er is een mismatch. Dat is geen verwijt aan de ene of de andere politicus, maar wederom onzekerheid. En dan komt nu de energietransitie op mensen af. De zesde gebeurtenis die mensen raakt en kan raken. En hoe meer politici, van links tot rechts, roepen dat het niet betaalbaar is, hoe meer mensen verder in de onzekerheidskramp schieten. Dit verwijt doe ik hiermee zowel aan de meer rechtse partijen die zeggen dat de ‘klimaatfarizeeën’ mensen en huishoudens opzadelen met torenhoge kosten als richting de linkse partijen die voortdurend herhalen dat ondernemingen weinig betalen en gewone mensen veel. Beide zijn fout bezig. En voeden de onzekerheid, die niet constructief is. Beide gaat het uiteindelijk minder om mensen, betaalbaarheid en het klimaat dan om electoraal effect.

Het gaat ze niet om milieuwinst & CO2-daling maar om zetelwinst. Of, om het staatsrechtelijk te formuleren, het gaat er hen om om het kabinet in de Eerste Kamer naar huis te sturen. Daar zijn klimaat en bestuurbaarheid van ons land niet mee gediend. Het concept-Klimaatakkoord is groener dan alle eerdere coalitie-, energie- of welke akkoorden dan ook. Ook groener dan de bestaande situatie. Waarom dan mensen nieuwe onzekerheden brengen van politieke onrust, nieuwe verkiezingen en onduidelijkheid? Dan zijn mensen, om wie Baudet en Klaver zich ook zorgen maken, meer gebaat bij politieke rust en gezamenlijk optreden met een Klimaatakkoord dat de juiste richting heeft, maar ook rekening houdt met betaalbaarheid.

Als mensen onzekerheden op zich af krijgen die alles raken wat dichtbij ligt, dan heeft men heimwee naar overzicht. Als mensen in één decennium spaargeld, huis, baan, pensioen, en zorg zien eroderen, dan maken mensen zich terecht zorgen. En wanneer deze grote emmer van onzekerheid hen overkomt, dan is een forse energietransitie misschien nog net behapbaar. Echter, dan rust op alle politici de verantwoordelijkheid om van dit Klimaatakkoord geen spelletje verkiezingsretoriek te maken. Geen politiek vandalisme.

Want anders is dit Klimaatakkoord inderdaad de druppel, die eerder meer onzekerheid dan rust tot gevolg heeft. Mensen zijn niet tegen energietransitie, maar verwachten overzicht, duidelijkheid en zekerheid van politici, binnen en buiten het kabinet. Het Klimaatakkoord is hierbij een belangrijk(e) baken en richting.

Frank van den Heuvel is kandidaat voor de Eerste Kamer voor het CDA