De uitslagen van de Europese verkiezingen geven aan de we een tijdperk van restauratie in zijn gegaan. Het zijn niet de progressieven, de verbeteraars, de vernieuwers geweest die hebben gewonnen. Integendeel. Wat hier onder de verzamelnamen van ‘links’ en ‘groen’ voor doorgaat heeft fors verloren. Niet overal: in Scandinavië is de trend gekeerd, in de UK komt binnenkort Labour weer aan de macht. Per saldo zien we links echter slinken. Een verlies dat zich op een helling naar beneden afspeelt. Op korte termijn mag niets anders dan verder verlies worden verwacht.

Ruk naar rechts
Wat heeft dan wel winst laten zien? De rechterflank, natuurlijk. Niet een Forum-achtig corrupt en krankzinnig rechts, maar wel een ‘ver’ of ‘radicaal’ rechts, kampioenen van een droomwereld waarin migranten op magische wijze weg worden gewenst terwijl het werk gewoon blijft worden gedaan. We zien in de hoge uitslagen de trekken van een restoratiebeweging, inclusief een sterk verlangen naar een wereld van voor de huidige EU bestond. Leidt dat ergens toe? Hopelijk niet, want als het ergens toe leidt dan tot een wereld waarin de vuist het wint van de woorden.

Deze restoratie wacht op een revolutie.


Als het geen entertainment of afreageren meer is, maar barricades en bittere strijd. Verkiezing op verkiezing, ook bij deze laatste Europese verkiezingen, zien we hoe nog maar net wordt voorkomen dat het radicale rechts doorbreekt. In België houdt het cordon sanitair nog net, maar in Nederland is het nu doorbroken en in Hongarije is het al lang doorbroken. Deze restoratie wacht op een revolutie. Een revolutie omdat al deze partijen een sterk ondemocratisch ethos hebben. Dit is dus geen rechts-conservatie stroming zoals we die vaker hebben gezien, van De Gaulle tot Thatcher. Dit is terug naar de jaren dertig of richting de toekomst met een Trump. Wat kan daar tegenover worden gezet?

Europa
Op Europees niveau zal nu eerst worden gezorgd voor een stevige coalitie van christendemocraten, socialisten en liberalen. Gelukkig, het kan nog. Maar laten we onszelf niet voor de gek houden. Langer dan de nu startende periode van het Europees Parlement gaat dit niet duren. Zowel de socialisten als de liberalen zijn eigenlijk te zwak of verdeeld om bij spannende stemmingen overeind te blijven. En er is ook geen echt alternatief voor deze partijen. Het midden gaat leiden onder de zwakte van links. We komen zo op Europees niveau in dezelfde situatie als de Nederlandse politiek tijdens Rutte IV. Met alle middenpartijen in het kabinet, kon de kiezer eigenlijk alleen nog maar naar de flanken kon uitwijken.

Hierin ligt meer de oorzaak voor de winst van de PVV in eigen land, dan in het niet meer handhaven van het cordon sanitair door de VVD. In Europees verband is de situatie minder scherp, omdat de grote extremen worden weggepoetst door de omvang van de kiezersmarkt: op 300 miljoen kiezers zijn er altijd wel bewegingen van de ene naar de andere flank. Maar toch; ook in Europa is de keuze niet reuze. Dan wordt het een kwestie van conservatieve restauratie of extreem rechtse revolutie en kijkend naar de ondemocratische aard van deze partijen gaat het nu richting revolutie.

Anti
Wat we daar – in moderne vorm – tegenover kunnen zetten is deze term: de anti-revolutie. De echte restauratie moet antirevolutionair van karakter zijn. Anti de niet-tolerante manier waarop democratische samenlevingen van binnen worden uitgehold: stap voor stap, maar dan achteruit ‘om erger te voorkomen’. Anti de manier waarop individuele mensen tot platte volgers worden gereduceerd in plaats van actieve deelnemers aan hun eigen gemeenschappen. Anti de manier waarop massa’s met moderne media worden gemanipuleerd. Anti de manier waarop mensen worden vastgehouden in negatieve beelden, alsof er geen vooruitgang mogelijk is, geen samenleven meer denkbaar is.

We bereiden ons in Nederland voor op een kabinet met daarin een eenmanspartij, een boerenpartij, een verdeelde partij en een verdwaalde partij.

Geest van Kuyper
Natuurlijk, hier wordt natuurlijk een beetje gespeeld met de geest van Kuyper en zijn gedachtegoed, maar het is al lang geleden dat we een stroming antirevolutionair hebben genoemd en er is nu weer reden voor. Het wordt hier ook anders bedoeld: breder en moderner, inclusief een stevig stuk van het katholieke emancipatie denken. Er zijn ten minste vier sleutelelementen die daarin een rol spelen om werkelijk antirevolutionair te zijn: gemeenschapsdenken, langere termijn denken, een nieuw streven naar emancipatie en een herontdekken van de democratie als meer dan alleen een stem uitbrengen.

Allemaal dingen om nader te uit te werken. En dat alles tegen de achtergrond van een wereld vol Artificiële Intelligentie en andere vormen van digitaal werken. Dat wordt nog een hele opgave: wij moeten de wereld zo invullen dat dit op een letterlijk en figuurlijk zingevende wijze gebeurt; bouwend, niet brekend. Meenemend, niet opleggend – alhoewel, als een mobielverbod werkt in de klas, waarom dan geen X-verbod in de Kamer?

Democratische norm
De Europese verkiezingen zijn achter de rug. We bereiden ons in Nederland voor op een kabinet met daarin een eenmanspartij, een boerenpartij, een verdeelde partij en een verdwaalde partij. Het zal allemaal wel duren en eerder vroeg dan laat kunnen klappen, maar het werkt niet om dat als een tijdelijke afwijking van de democratische norm neer te zetten. Wat er gebeurt is structureel en slaat steeds verder uit het lood. Alles in naam van het volk, uiteraard. Daarom: een antirevolutionaire beweging is hard nodig.

Peter Noordhoek schrijft dit artikel op persoonlijke titel.