Tijdens de afgelopen campagne speelde partijleider Buma openlijk de nationalistische kaart. Eerst kwam het pleidooi om de Nederlandse grenzen weer zelf te gaan controleren (‘desnoods camera’s aan de grens’). Daarna kwam het CDA in het nieuws met pleidooien om strenger op te treden tegen asielzoekers (‘altijd bereid zijn terug te keren’), en nog verder ging het pleidooi om op scholen het Wilhelmus te zingen (’s morgens, staande). En tenslotte, daags voor het aflopen van de verkiezingscampagne, was daar het openlijk afkeuren van een dubbel paspoort door Sybrand Buma (waarin zelfs onze koningin niet ontzien werd).

Vanuit campagne-tactisch oogpunt was dit misschien een goede zet: Buma stapte daarmee in het gat dat Rutte en Wilders lange tijd open lieten liggen. Rechtse kiezers die ontevreden waren met het kabinet maar geen PVV wilden stemmen konden op deze manier gelokt worden. Het is echter maar zeer de vraag of deze campagnethema’s te verenigen zijn met het christendemocratisch gedachtegoed.

Misschien ligt het aan mijn katholieke achtergrond, maar ik vind dat dit niet te verenigen is. Voor mij is christendemocratie principieel internationaal georiënteerd. En dan bedoel ik niet alleen de internationale familie van christendemocraten en de samenwerking in de EVP, of het feit dat de katholieke kerk een internationale organisatie is. Wat ik bedoel is dat de christendemocratie – als ze haar (katholiek-sociale) bronnen en tradities tenminste serieus neemt – niet anders kan dan een positieve houding aannemen tegenover internationale samenwerking en migratie, met name als het aankomt op vluchtelingenopvang. Laat het me toelichten met twee kernpunten uit het katholieke sociale gedachtegoed.

Ten eerste wordt daarin consequent gewaarschuwd voor overdreven nationalistische gevoelens. Het besef heerst dat wij allen de aarde bewonen, en dat we samen verantwoordelijk zijn voor de toekomst van de aarde. De verschillende volkeren vullen elkaar aan en laten zo de rijkdom van Gods schepping zien. Al in de Eerste en Tweede Wereldoorlog werd de oorzaak voor het geweld door de Paus gezien in het overdreven nationalisme van die tijd. En nu zien we hetzelfde: het is niet alleen America First en Make America Great Again, ook Rusland, Turkije en China gebruiken dergelijke retoriek. De aarde is te klein voor zoveel ‘grote’ landen, en Nederland hoeft wat mij betreft niet mee te doen met dergelijke borstklopperij.

Een tweede centrale punt in het katholieke gedachtegoed is het belang van internationale organisaties. Juist omdat landen individueel te klein en te beperkt zijn om de grote problemen van deze tijd aan te pakken (milieu, vluchtelingen, armoede en hongersnood) zijn ze genoodzaakt samen te werken en iets van zichzelf op te geven ten behoeve van het algemene (wereldwijde) welzijn. Dat gebeurt in internationale organisaties zoals de EU, de raad van Europa, de VN en het internationale gerechtshof. Zolang naties en volken met elkaar praten voeren ze geen oorlog en garanderen ze dat de verhoudingen niet gebaseerd zijn op geweld. De structurele samenwerking zorgt ervoor dat er uitdrukking aan wordt gegeven dat de mensheid één grote ‘familie’ is, en vormt de kaders waarbinnen de eenheid verder kan groeien.

Het standpunt over de dubbele paspoorten raakt mij ook persoonlijk. Drie van mijn gezinsleden hebben twee (Europese) paspoorten. Wij zien dat als een verrijking, als een teken van Europese eenwording. Wij leren onze kinderen dat heel Europa hun vaderland en moederland is. Daarmee leren we ze ook meteen respect voor verschillen en te denken in overeenkomsten. De pijnpunten in de Europese geschiedenis lopen door onze en hun biografie en het leert ze zich te verplaatsen in de ander. Misschien was de opstelling van Buma in de verkiezingen alleen maar tactiek. Ik hoop in ieder geval dat ze bij een winst van het CDA geen breekpunt vormt in de formatie.

Dr. Erik Sengers (1971), Amsterdam. Promoties in de sociale wetenschappen en theologie. Is werkzaam als stafmedewerker Dienst Caritas van het bisdom Haarlem-Amsterdam en docent in het Hoger Onderwijs. Bestuurslid Centrum voor de Sociale Leer van de Kerk en ‘snurkend’ CDA-lid.