De negentienjarige Quinten werd onlangs het gezicht van verzet tegen een bezuiniging in de Gemeente Almelo. “LAAT DE BIEB BLIJVEN!!” stond op het kartonnen bord dat hij in de stromende regen omhoog hield. De aangekondigde budgetkorting van twee ton zou het einde betekenen van de lokale openbare bibliotheek; een kaalslag voor een stad met ruim 72.000 inwoners.
De bibliotheek is er namelijk niet alleen voor de boeken: ‘Het is één van de belangrijkste ontmoetingsplaatsen in een stad als deze. Iedereen (…) is er welkom.’, aldus Quinten. En juist deze grote waarde van de openbare bibliotheken in onze samenleving staat onder druk: tussen 2012 en 2018 sloten er landelijk maarliefst 80 volwaardige bibliotheken. Dit moeten wij, als christendemocraten, stoppen. Er zijn namelijk weinig instituties zó CDA als de bieb.
Lenen tegen de leescrisis
De eerste publieke leeszalen werden opgericht door private weldoeners. Zij wilden het volk in hun steden verheffen. Inmiddels zijn de openbare bibliotheken in overheidshanden. In het recente Zij aan zij-rapport stelt het Wetenschappelijk Instituut voor het CDA dat marktmechanismen onze overheid, economie en onze directe leefwereld beheersen. De bibliotheek staat haaks op dit kale kapitalisme. Gratis toegang en kinderen die kosteloos boeken kunnen lenen, wie verzint nou zoiets?! Ja, de bieb is een fossiel van andere tijden.
Toch is ze juist nu nodig. In de bibliotheek leren kinderen dat lezen leuk is. Ver van de schoolboeken mogen ze zelf afreizen naar Thea Beckmans middeleeuwse Kampen, Tonke Dragts Zevensprong of het lokaal van Jacques Vriens stoute meester Jaap. De leesvaardigheid van onze jeugd neemt nu echter schrikbarend snel af. Arjen Lubach noemde het in zijn TV-show met recht een leescrisis. De bibliotheek is dé plek om kinderen weer aan het lezen te krijgen.
De bibliotheek is dé plek om kinderen weer aan het lezen te krijgen.
Integreren en samenbinden
Maar niet alleen jongeren leren in de bieb. In veel bibliotheken kunnen vluchtelingen naar taalcafés, zoals in Nijmegen, waar zij met vrijwilligers Nederlands oefenen. Bibliotheken organiseren ook lees- en schrijfcursussen voor de 2,5 miljoen laaggeletterden in ons land. Ouderen krijgen in de computerruimtes internetlessen. Bibliotheken helpen zo allerlei burgers om weer mee te doen in onze samenleving.
De bibliotheek heeft echter niet alleen een educatieve functie. Ze dient ook onze sociale cohesie. In zijn boek Palaces for the People betoogt socioloog Eric Klinenberg dat bibliotheken de ‘volkspaleizen’ zijn van onze ‘sociale infrastructuur’. Sociale infrastructuur bestaat uit de openbare, fysieke plekken waar we elkaar tegenkomen: kerken, parken en voetbalvelden. De bibliotheek is buitengewoon productieve sociale infrastructuur, stelt Klinenberg. De reden: weinig plekken verwelkomen zo’n divers publiek. In de leeszalen en koffiehoeken van een OB is iedereen welkom. Mensen uit een villa en uit de nachtopvang komen er voor een krant of tijdschrift, maar net zo vaak ook voor een praatje.
Bibliotheken zijn de volkspaleizen van onze sociale infrastructuur.
Wie moet dat betalen?
Dit is natuurlijk allemaal leuk en aardig, maar waarom moet de bibliotheek bekostigd worden met belastinggeld? Kan de lokale middenstand niet bijleggen? Met een benefiet bijvoorbeeld, zoals Tubantia-columniste Nathalie Baartman suggereerde? CDA’ers zijn toch van het burgerinitiatief?
De overheid onderhoudt onze wegen, tunnels en bruggen zodat wij naar ons werk kunnen reizen. Onze staat garandeert die vitale vervoersinfrastructuur voor transport. Bibliotheken zijn onderdeel van onze vitale sociale infrastructuur. Dit betekent dat de overheid ook hierin verantwoordelijkheid draagt.
Het gebouw, de boeken en de kundige bibliothecarissen die burgers verwelkomen zijn noodzaak. Het maatschappelijk midden ontstaat en bloeit vervolgens binnen het instituut. Literatuurliefhebbers organiseren er boekenclubs, taalcafévrijwilligers ontmoeten er vluchtelingen en technisch onderlegde ouderen geven er computercursus aan hun leeftijdsgenoten. Dat doen de burgers allemaal zelf, in die openbare bibliotheek.
Bibliotheken zijn plekken om kennis te leren, en om elkaar te leren kennen. Quinten snapt dat.
Adriaan Duiveman is historicus en promoveert aan de Radboud Universiteit. Hij is lid van het Jong WI Nijmegen, een jongerentak van het Wetenschappelijk Instituut voor het CDA.